19 maart 1625
400 jaar geleden hadden de Lillenaars er een bikkelharde winter op zitten. Het begon pas op 15 maart te dooien! Op de koop toe kwamen Kroatische soldaten de Kempen onveilig maken. Op 19 maart 1625, vandaag dus exact 400 jaar geleden, waren de Kroaten al in Zandhoven gelegerd en zaaiden ze daar paniek. Binnen een paar dagen komen ze in Lille aan: hou u vast aan de takken van de bomen!
Lees er meer over in volgend artikel:
Sas, Benedikt, Walter Van den Branden en Nico Paepen. 2012. ‘De Lillenaren en die Crawaeten tijdens de tweede helft van de Tachtigjarige Oorlog: Moordenaars of verzetsstrijders?’ Jaarboek Heemkundige Kring ‘Norbert de Vrijter’ Lille 30: 105–175. Online te vinden via https://www.hklille.be/
23 maart 1625
Op 23 maart 1625, exact 400 jaar geleden vandaag, reizen een paar voorname burgers uit Lille (de president-schepen en de burgemeester) naar Tielen om na te gaan of het gerucht klopt ‘dat de Crauwaten naer Lille, Thielen ende Poederle soude comen liggen’.
Spannende tijden dus: de intocht van de Kroatische soldaten is nakende!
Meer info via Heemkundige Kring ‘Norbert de Vrijter’ Lille vzw:
Sas, Benedikt, Walter Van den Branden en Nico Paepen. 2012. ‘De Lillenaren en die Crawaeten tijdens de tweede helft van de Tachtigjarige Oorlog: Moordenaars of verzetsstrijders?’ Jaarboek Heemkundige Kring ‘Norbert de Vrijter’ Lille 30: 105–175 (p. 129 in het bijzonder hier).
25 maart 1625
Een nieuwe dag, een nieuwe verontrustende ontwikkeling omtrent het Kroatenkonvooi dat ons dorp nadert op 25 maart 1625. Ze zijn doelbewust op rooftocht in de Kempen om de dure Spaanse expeditie bij Breda in stand te houden: het zogeheten Beleg van Breda (zie het 1ste minicollege!).
Sas et al. (2012: 129) notuleren de volgende gebeurtenis:
‘De borgemeester [van Lille] reist samen met “eenige gedeputeerde van Poederle” op 25 maart naar Herenthout “omme aldaer te spreken met sekeren capiteyn aldaer liggende mette Crauwaten om te te comen affrooven onse dorpen”.’
Bron: Sas, Benedikt, Walter Van den Branden en Nico Paepen. 2012. ‘De Lillenaren en die Crawaeten tijdens de tweede helft van de Tachtigjarige Oorlog: Moordenaars of verzetsstrijders?’ Jaarboek Heemkundige Kring ‘Norbert de Vrijter’ Lille 30: 105–175.
27 maart 1625
Vandaag! Ja, vandaag!
Vandaag, 27 maart, is het exact 400 jaar geleden dat de Kroatische huurlingen in dienst van de Spanjaarden ons dorp binnentrokken en het maandenlang bezetten vanuit onze kerk, hun uitvalsbasis.
Uit de bronnen genomen:
‘”Opten XXVIIen meert alswanneer de Crauwaten op trocken en alhier quamen ligghen” trekt de borgemeester naar Herentals om de bende op te wachten en mogelijk te begeleiden.’ (Sas et al. 2012: 129)
2 april 1625
2 april: de graaf van Anholt vestigt zich in Rijkevorsel, dat het hoofdkampement van de Kroatische huurlingen wordt tot 2 mei (Sas et al. 2012: 162). In Lille worden intussen de kapmessen geslepen en de roers opgeblonken… (Een roer is een soort geweer, moest je ’t willen weten!)
Literatuur:
Sas, Benedikt, Walter Van den Branden en Nico Paepen. 2012. ‘De Lillenaren en die Crawaeten tijdens de tweede helft van de Tachtigjarige Oorlog: Moordenaars of verzetsstrijders?’ Jaarboek Heemkundige Kring “Norbert de Vrijter” Lille 30: 105–175.
10 april 1625
Op 10 april dat jaar trekt Lils schepen Cornelis Van Eynde naar de enige ommuurde stad in de Kempen in die tijd: Herentals. Om wat te doen? Wel hierom: ‘omme cruyt ende loot te coopen ende vuyt te deylen onder de gemeynte’. De Lillenaren broeden duidelijk op geweld! Een vijfvoudige Kroatenmoord bijvoorbeeld, uit wraak voor geleden onrecht: de Kroaten hadden moord, geweld en roverij, en besmettelijke ziektes bij. Cornelis kocht voor vier gulden munitie, waarschijnlijk om de roers (een soort geweer) te laden die patriot Peeter Sas en zijn Lilse loebassen gebruikten tijdens hun moordcomplot.
Bron:
Sas, Benedikt, Walter Van den Branden en Nico Paepen. 2012. ‘De Lillenaren en die Crawaeten tijdens de tweede helft van de Tachtigjarige Oorlog: Moordenaars of verzetsstrijders?’ Jaarboek Heemkundige Kring ‘Norbert de Vrijter’ Lille 30: 105–175, hier p. 130. Online te vinden via:
11 april 1665
Op 11 april 1665, exact 40 jaar na de Krawatentijd in 1625, sterft de echtgenote van Peeter Sas, Heleen De Peuter. Ze is samen met haar man heel oud kunnen worden, ondanks de Krawatenmiserie en in tegenstelling tot vele andere Lillenaren. Peeter Sas zou zelfs pas op 18 november 1669 sterven!
16 april 1625
16 april 1625: woelige tijden in de Kempen. In Lille proberen ze de graaf van Anholt, de leider van de Kroaten in Rijkevorsel, te sussen: de burgemeester reist naar hem toe om een sauvegarde (beschermbrief) te halen.
In Hoogstraten wordt er op deze zelfde dag iemand opgehangen omdat hij een soldaat heeft vermoord. Lillenaar Peeter Sas en de zijnen hebben meer chance: zij moeten maar een boete ophoesten voor hun vijfvoudige moord en op bedevaart naar Scherpenheuvel gaan. Hoe komt dat? De Kroaten werden wellicht beschouwd als tweederangssoldaten en hadden het nogal uitgehangen in Lille. Daarom werden onze dorpsgenoten niet opgeknoopt, maar kregen ze op grond van wettige zelfverdediging een light-straf.
2 mei 1625
Op 2 mei 1625 breekt de graaf van Anholt zijn Kroatenkampement in Rijkevorsel op, het hoofdkwartier van dit buitenlands regiment. Een deel ervan zit in onze Lilse kerk gelegerd. Zo komt de Krawatentijd van voorjaar 1625 stilaan tot een eind.
2 juni 1625
2 juni 1625. De Brabantse stad Breda houdt het niet langer uit. De Oranjes moeten capituleren en de stad afstaan aan de Spanjaarden. Het maandenlange beleg komt zo tot een eind. Op 5 juni trekken de Spaanse troepen o.l.v. Ambrogio Spinola de stad uiteindelijk binnen. De laatste grote overwinning van de Spanjaarden in de Dertigjarige Oorlog is een feit. Zo is er ook geen reden meer voor de Kroatische huurlingen om in Lille en omstreken te blijven. Ze blazen de aftocht. Lille haalt opgelucht adem!
Met de inname van Breda komt er dus een eind aan de Krawatentijd in Lille. De Lilse kerk komt weer vrij: en dat komt ons goed uit, want eind deze maand staat ons herdenkingsweekend in dat voormalige Kroatische bolwerk op het programma. Meer info en tickets via www.krawatendorp.org – de verkoop is in volle gang en meer dan de helft van de tickets is al weg, dus als je van plan bent dit spektakel niet te missen, wees er dan snel bij.
5 juni 1625
’t Is gebeurd. 5 juni 1625. Breda is gevallen en overhandigd aan de Spanjaarden (in de persoon van bevelhebber Ambrogio Spinola) door Justinus van Nassau, voor u geschilderd door Spanjaard Diego Velázquez in 1634 (vandaag te Madrid, Prado). De Krawatentijd in Lille is gedaan. De Balkanbende bolt het af: de kerk is weer van de Lillenaren.
29 juni 1625
We hebben in het archief de inzet van een rechtsgeding gevonden voor de Raad van Brabant op 29 juni 1625 over een grote som geld. De inwoners van Lille hadden voor de wethouders van Turnhout van Peeter Sas de terugbetaling van eene excessieve somme terug geëist die ze betaald hadden aan de graaf van Anhalt. Hun eis was niet ontvankelijk daar
men dit geding oorspronkelijk had moeten initiëren bij de Hoofdbank van Zandhoven en niet bij de schepenbank van Turnhout die niet bevoegd was voor Lille. Peeter Sas werd dus blijkbaar vrijgesproken op basis van een
procedurefout en dus kregen de inwoners van Lille de grote som geld niet terug (cfr. de sage die zegt dat de Lillenaren mochten opdraaien voor de hoge kosten). Het is zo goed als zeker dat de grote som geld, waarvan sprake in dit gerechtsdocument, daadwerkelijk betrekking heeft op de aanslag op de Krawaten. De Borgemeesterrekening van 1626, die handelt over de meeste dorpsuitgaven van 1625, laat sterk uitschijnen dat de Lillenaren een noodgedwongen belofte tot betaling hadden aangegaan om nare gevolgen van de doodslag op de Krawaten af te kopen: “Item bij den voors(chreven) rendante betaelt aen eenen bode brieven brenghende ten eynde om(m)e het ghelooft ghelt aenden grave van Aenhalt te tellen nopendene sijne gebleven soldaten XII st(uyvers)
Krawatendorp 